De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) combineert drie kernactiviteiten. Zij is een genootschap van excellente wetenschappers, een organisatie van onderzoekinstituten en een adviesorgaan van de regering. De Akademie ontleent haar gezag vooral aan haar op kwaliteit geselecteerde leden, die participeren in commissies, adviesraden en jury’s. Het is van belang dat het Genootschap een adequate afspiegeling is van het wetenschappelijke onderzoeksveld. Nieuwe, vaak interdisciplinaire, wetenschapsgebieden moeten daarin vertegenwoordigd zijn. Om de representativiteit van het ledenbestand te vergroten wordt elke drie jaar geanalyseerd of er vakgebieden, instellingen en/of doelgroepen ondervertegenwoordigd zijn binnen de KNAW en wordt er ruimte gecreëerd voor ondervertegenwoordigde groepen.
Ieder jaar worden in principe maximaal achttien gewone leden en vier buitenlandse leden gekozen op basis van aantoonbare wetenschappelijke excellentie. De algemene vergadering van de KNAW kan, op voorstel van het bestuur, besluiten om dit aantal voor een specifiek jaar te wijzigen om ruimte te creëren voor ondervertegenwoordigde vakgebieden en de representativiteit van het ledenbestand te verbeteren. Nominatiegerechtigden worden hierover geïnformeerd in de jaarlijkse oproep voor nominaties.
Kandidaten kunnen worden genomineerd voor de volgende domeinen:
Nominaties kunnen worden gedaan door:
Drietallen van KNAW-leden mogen onder voorwaarden onbeperkt nominaties indienen. De Colleges van Bestuur van de bekostigde Nederlandse universiteiten mogen elk per wetenschapsdomein één persoon voordragen, plus een kandidaat voor een domeinoverschrijdende plaats. De overige nominerende partijen mogen elk één persoon voordragen.
Voor het nomineren dient het volledige digitale nominatieformulier ingevuld te worden met inachtneming van de reglementen. Informatie over de nominaties en de procedure wordt vertrouwelijk behandeld. Namen van genomineerden worden alleen bekendgemaakt als zij zijn gekozen.
Jaarlijks kunnen er twee kandidaten worden voorgedragen die zich, behalve door wetenschappelijke excellentie, op twee andere vlakken onderscheiden: domeinoverschrijdende werkzaamheden en beeldbepalend gezag.
Genomineerden worden door vier jury’s uit het Genootschap (domeinjury’s) beoordeeld. Een vijfde jury, bestaande uit de voorzitters van de vier domeinjury’s plus een technisch voorzitter, beoordeelt de genomineerden voor de domeinoverschrijdende plaatsen. Daarbij worden zowel andere leden binnen de discipline als externe referenten geraadpleegd.
Stap 1: Advisering door domeinen
De Akademie is verdeeld in vier domeinen die per expertisegebied advies uitbrengen aan de domeinjury's over de genomineerde personen.
Stap 2: Beoordeling door domeinjury’s met behulp van externe referenten
Domeinjury’s stellen een shortlist op uit de voor hun domein ingediende nominaties. Over de personen op de shortlist wordt advies ingewonnen bij ten minste drie externe, bij voorkeur buitenlandse, onafhankelijke referenten. Vervolgens stellen de domeinjury’s een definitieve kandidatenlijst op met een motivering.
Stap 3: Toetsing door KNAW‐bestuur
Het KNAW‐bestuur toetst de procedure op juistheid en volledigheid. Van belang daarbij is dat behalve aan wetenschappelijke excellentie ook aandacht wordt besteed aan spreiding over wetenschapsgebieden, multi‐ en interdisciplinariteit, leeftijd, en de mate van verwachte betrokkenheid bij de forum‐ en adviesfunctie van de KNAW. De KNAW hecht zeer aan een in alle opzichten divers ledenbestand.
Stap 4: Verkiezingen
Ten slotte wordt de kandidatenlijst met de motivering van de domeinjury’s in april voorgelegd aan de KNAW‐leden, waarna de leden hierover stemmen.
Wetenschappelijke excellentie is het hoofdcriterium en voorwaarde voor het KNAW-lidmaatschap. De informatie in het nominatieformulier hierover vormt een belangrijke basis voor de beoordeling daarvan. Naast de verdiensten van de kandidaat op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en de prestaties op het gebied van onderwijs en impact en spelen de volgende criteria een rol in de selectie: de mate van verwachte betrokkenheid bij de forum- en adviesfunctie van de KNAW, gelijkmatige spreiding van kandidaten over de verschillende wetenschapsgebieden binnen het domein en regionale spreiding wat wetenschappelijke organisaties betreft, waar de leden van het desbetreffende domein werkzaam zijn. De KNAW hecht bovendien zeer aan een in alle opzichten divers ledenbestand.
Gedetailleerde informatie over de nominatie en selectie van leden is te vinden in het ‘reglement verkiezing nieuwe leden en buitenlandse leden’.