Vandaag, op de 217e verjaardag van de KNAW, presenteert de Akademie met trots zeventien nieuwe leden. Zij zijn uit de vele nominaties gekozen door deskundige jury’s per wetenschappelijke domein. De nieuwe leden excelleren met hun onderzoek en hechten daarnaast ook groot belang aan hun maatschappelijke rol als wetenschapper. Onder de nieuwe leden zijn tien vrouwen en zeven mannen. Op 29 september worden zij officieel geïnstalleerd.
Ga direct naar: navigatie
Ga direct naar: inhoud
Akademie kiest nieuwe leden
De nieuwe leden zijn:
Jeroen Aerts
hoogleraar water en klimaatrisico's aan de Vrije Universiteit Amsterdam
Als je overstromingen wilt voorkomen, heb je niet alleen kennis nodig van klimaat, wat water doet en hoe je dijken moet bouwen. Want sociaal-economische factoren zoals ruimtelijke ordening en menselijk gedrag zijn op z'n minst net zo belangrijk en misschien nog wel belangrijker. Hoe wijs is het bijvoorbeeld om een bevolking te laten groeien op kwetsbare plekken? En in hoeverre zijn mensen bereid om te evacueren als er een overstromingswaarschuwing wordt afgegeven? Zulke vragen zijn de kern van het werk van Jeroen Aerts. Met zijn multidisciplinaire aanpak weet hij wetenschappelijke kennis over overstromingsrisico's verfrissend te verrijken.
Patricia Dankers
hoogleraar biomedische materialen en chemie aan de Technische Universiteit Eindhoven
Patricia Dankers ontwikkelde speciale materialen die beschadigd weefsel in het lichaam stimuleren om te herstellen, en die stamcellen en mini-orgaantjes in het laboratorium aansturen om te groeien. Een doorbraak in haar vakgebied: de regeneratieve geneeskunde. Verschillende startups gebruiken haar materialen voor biomedische toepassingen zoals het herstellen van bloedvaten, het afgeven van anti-kanker medicijnen in de buikholte, en het regenereren van borstweefsel na borstkanker. Daarnaast is Dankers sterk maatschappelijk betrokken: ze brengt actief wetenschap naar het brede publiek via scholen, radio- en tv-optredens, online explainers en samenwerkingen met kunstenaars.
Evangelia Demerouti
hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Technische Universiteit Eindhoven
Welke factoren bepalen of iemand zich goed voelt en goed presteert op werk? Evangelia Demerouti ontwikkelde een theorie die laat zien hoe een optimale balans tussen werkdruk en ondersteunende factoren (zoals hulp van collega's, werkgever en een prettige werkomgeving) werknemers gezonder, effectiever en gelukkiger maakt. Haar inzichten worden wereldwijd gebruikt; bijvoorbeeld door de Nederlandse Arbeidsinspectie en voor de evaluatie van psychosociale risico’s op het werk in Europa. Als Chief Diversity Officer aan de TU Eindhoven initieerde ze het succesvolle Irène Curie Fellowship-programma dat alle vacatures voor hoogleraar, UHD en UD voor een periode van zes maanden uitsluitend voor vrouwelijke kandidaten openstelt. Dit leidde tot meer vrouwelijke wetenschappers en brede aandacht voor diversiteit binnen én buiten de universiteit. Inmiddels volgen diverse andere organisaties dit voorbeeld.
Jingyuan Fu
hoogleraar systeemgeneeskunde aan het Universitair Medisch Centrum Groningen
Jingyuan Fu heeft baanbrekend onderzoek uitgevoerd waarin grootschalige data over menselijke genen, het darmmicrobioom, en omgevings- en leefstijlfactoren worden gecombineerd om individuele verschillen in gezondheid en ziekte te begrijpen. Haar onderzoek richt zich op interacties tussen de mens en microben bij het reguleren van de menselijke stofwisseling, immuniteit, en de effectiviteit en veiligheid van medicijnen. Om de vertaalslag naar de praktijk te maken ontwikkelt ze ook geavanceerde lever-op-een-chipmodellen, die gekoppeld kunnen worden aan darm-op-een-chip en bacteriële culturen, om de darm-lever dynamiek in vitro simuleert. Als medeoprichter van de Groningen Microbiome Hub, een interdisciplinair platform binnen het UMCG, versnelt ze bovendien de omschakeling van wetenschappelijke kennis naar de praktijk.
Hanneke Grootenboer
hoogleraar vroegmoderne kunst en visuele cultuur aan de Universiteit van Amsterdam
Het onderzoek van Hanneke Grootenboer richt zich op intimiteit, het innerlijk en theorieën over het zelf in de Nederlandse Republiek. Ze kijkt naar het verleden via de lens van de hedendaagse kunst en theorie, en werpt daarbij nieuw licht op vaak vergeten objecten zoals schelpen of naaldwerk. Grootenboer is geïnteresseerd in kunst en filosofie, of beter gezegd, in kunst als filosofie. Ze onderzoekt hoe kunst maken een vorm van denken kan zijn, en hoe kunstwerken, toen en nu, “gedachten-dingen” zijn die mensen helpen de wereld om hen heen te begrijpen.
Joyeeta Gupta
hoogleraar milieuwetenschappen en ontwikkeling van het mondiale zuiden aan de Universiteit van Amsterdam
Klimaatverandering wordt over de hele wereld gevoeld, maar raakt mensen in armere landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika veel harder dan mensen in bijvoorbeeld Nederland. Joyeeta Gupta heeft met haar baanbrekende onderzoek keer op keer sterke argumenten geleverd om mensen daarvan te overtuigen. Dankzij haar werk is rechtvaardigheid een belangrijk thema geworden in het debat over klimaatverandering. Gupta bekleedt ook een hoogleraarschap aan het IHE Delft Institute for Water Education en is in binnen- en buitenland al vaak onderscheiden voor haar werk. In 2007 werd ze als hoofdauteur van het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) medelaureaat van de Nobelprijs voor de Vrede. In 2023 werd aan haar de Spinozapremie toegekend.
Lisa Herzog
hoogleraar politieke filosofie en economie aan de Rijksuniversiteit Groningen
In haar onderzoek richt Lisa Herzog zich op hoe kennis in onze samenleving wordt verdeeld en welke invloed dat heeft op de democratie. Daarnaast onderzoekt ze hoe morele en democratische waarden een sterkere plek kunnen krijgen binnen de economie, en hoe organisaties menselijker en rechtvaardiger ingericht kunnen worden. Als decaan van de faculteit Wijsbegeerte zet ze zich actief in voor een democratische bestuurscultuur. Sinds haar lidmaatschap in de Global Young Academy draagt ze ook in verschillende contexten bij aan mentorschap voor gevluchte wetenschappers en de verbetering van Global Science Equity.
Mark Huijbregts
hoogleraar environmental science aan de Radboud Universiteit
Mark Huijbregts brengt in zijn onderzoek de milieu-effecten van producten en technologieën over gehele productieketens in kaart, van voeding, hernieuwbare energie-opwekking, elektrische auto's en warmtepompen tot waterstoftechniek. Hoe duurzaam zijn die nou écht, en wat kunnen we doen om die nog verder te vergroenen? Doordat hij lokale verschillen tussen productieketens op wereldschaal bekijkt, geeft zijn ondezoek nieuwe inzichten in welke factoren van belang zijn om de samenleving duurzamer te maken. Dankzij zijn intensieve samenwerking met onderzoeksinstituten zoals TNO, het RIVM en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) én met het bedrijfsleven is hij een waardevolle schakel tussen wetenschap en praktische toepassingen. Zo brengt hij een duurzamere wereld daadwerkelijk dichterbij.
Lukas Kapitein
hoogleraar moleculaire en cellulaire biofysica aan de Universiteit Utrecht
Als een hedendaagse Antoni van Leeuwenhoek combineert Lukas Kapitein onderzoekswerk met het verbeteren van onderzoeksinstrumenten en -methodes. Zichtbaar maken wat er precies gebeurt in een cel is de kern van zijn werk als biomedische wetenschapper. Door middel van innovaties in microscopische beeldvorming heeft hij de kennis over onder meer hersencellen aanzienlijk vergroot en momenteel zet hij deze technieken in om het begrip van hersenziekten te vergroten. Zijn vernieuwende technieken hebben ook hun weg gevonden naar andere wetenschappers en naar de biomedische industrie.
Geert Kops
directeur van het Hubrecht Instituut, hoogleraar moleculaire tumorcelbiologie aan het UMC Utrecht en onderzoeksleider aan het Oncode Institute
Hoe kan een cel haar chromosomen doorgeven aan nieuwe cellen? Wat gaat er mis bij die celdeling, waardoor kanker en aangeboren afwijkingen kunnen ontstaan? Het vergroten van inzicht in dit fundamentele aspect van het leven op onze planeet is de kern van het werk van Geert Kops. Met zijn werk heeft hij de kennis over celdeling op indrukwekkende wijze verrijkt. Bovendien heeft hij een grote rol gespeeld bij het begrijpen van het ontstaan van chromosomale afwijkingen in kanker, wat bijdraagt aan het ontwikkelen van nieuwe behandelingen. Daarnaast is hij een actieve wetenschapscommunicator, die onder andere aan scholieren de waarde van verwondering, nieuwsgierigheid en wetenschap probeert over te brengen.
Pieternel Levelt
mededirecteur van het National Center for Atmosferisch Research (NCAR) in de Verenigde Staten, hoogleraar remote sensing of the earth atmosphere aan de TU Delft
Pieternel Levelt richt zich met haar onderzoek op de kwaliteit van de lucht die we inademen. Vanuit de ruimte onderzoekt ze luchtkwaliteit, broeikasgassen en de ozonlaag. Onder haar leiding werden speciale meetinstrumenten (OMI en TROPOMI) gemaakt die vanuit satellieten honderden kilometers boven de aarde kunnen zien waar er luchtvervuiling is en waar het vandaan komt. Zo liet ze zien hoe schadelijke stoffen zich verspreiden en hoe onze ozonlaag ervoor staat. Haar werk helpt regeringen en beleidsmakers om betere beslissingen te nemen over onze lucht en het milieu. Levelt is daarnaast verbonden aan het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI).
Stefania Milan
hoogleraar critical data studies aan de Universiteit van Amsterdam
Onze moderne maatschappij wordt geregeerd door data en artificiële intelligentie, en dat is voor de maatschappij zelf niet altijd even goed. Stefania Milan wijst in haar werk op die ongewenste effecten, bijvoorbeeld door te laten zien hoe algoritmes democratische processen kunnen verstoren. Door onder meer geesteswetenschappen, sociale wetenschappen en computerwetenschappen te combineren weet ze zulke ontwikkelingen te verklaren en toont ze aan welke effecten die hebben. Daarmee geeft ze een stem aan degenen die kwetsbaar zijn voor AI en big data, niet alleen in het westen maar zeker ook in het mondiale zuiden. Ze maakt bovendien niet alleen analyses, maar denkt samen met belanghebbenden ook na over de vraag: hoe kan het beter?
Elise van Nederveen Meerkerk
hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht
Elise van Nederveen Meerkerk maakt de waarde van het werk van vrouwen inzichtelijk. Met haar onderzoeken op het gebied van onder meer nijverheid, sekswerk en huishoudelijke arbeid laat ze zien hoe vrouwen door de eeuwen heen cruciaal zijn geweest voor het functioneren van samenlevingen. Ze beperkt zich daarbij uitdrukkelijk niet alleen tot Nederland, maar plaatst haar analyses ook in internationale of koloniale context. Van Nederveen Meerkerk werkt nauw samen met wetenschappers in andere disciplines en verbindt haar historische onderzoeksresultaten met hedendaagse maatschappelijk relevante vraagstukken.
Joop Schaye
hoogleraar vorming van sterrenstelsels aan de Universiteit Leiden
Niemand heeft het ontstaan van het heelal meegemaakt. Maar dankzij het werk van Joop Schaye komen we dichterbij hoe dat proces mogelijk is verlopen. Gebruikmakend van theorie, computermodellen en waarnemingen, onderzoekt hij de ontwikkeling van structuur in het universum vanaf de oerknal tot nu. Onder zijn leiding werd de grootste visualisatie van onze kosmos ooit gemaakt. Zijn modellen worden gebruikt om de resultaten van ruimtemissies en -telescopen te begrijpen en zijn groep onderzoekt met geavanceerde computersimulaties hoe sterrenstelsels en zwarte gaten hun groei reguleren.
Bas van Steensel
groepsleider bij het Nederlands Kanker Instituut en bijzonder hoogleraar chromosoombiologie aan de Universiteit Utrecht
Bas van Steensel is gefascineerd door het genoom: miljarden letters aan genetische code, ingewikkeld opgevouwen in een minuscule cel. Hij ontwikkelt met veel creativiteit voortdurend innovatieve technieken om verborgen genetische codes in het DNA te ontrafelen en precies te begrijpen hoe de indrukwekkend complexe organisatie van DNA werkt. Met deze technieken helpt Van Steensel onderzoekers wereldwijd om beter te begrijpen welke verborgen genetische factoren betrokken zijn bij aandoeningen als kanker. Zo brengt zijn werk betere en meer gepersonaliseerde behandelingen steeds dichterbij.
Helga de Valk
hoogleraar migratie en de levensloop aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut)
Levens van mensen doorlopen verschillende fases waarin allerlei gebeurtenissen plaatsvinden. Vaak hebben ervaringen in de jeugd en jongvolwassenheid ook nog gevolgen voor kansen in het latere leven. Helga de Valk onderzoekt levenslopen van jongeren en volwassenen met speciale aandacht voor de rol van migratie daarin. Ze kijkt daarbij zowel naar het individuele perspectief als de bredere maatschappelijke context in een internationaal vergelijkend perspectief. Met haar expertise adviseert ze Europese en Nederlandse beleidsmakers over cruciale fases in de levensloop, de rol van migratie en bevolkingsveranderingen in den brede.
Max Welling
hoogleraar machine learning aan de Universiteit van Amsterdam en mede-oprichter van CuspAI
Zonder eigen AI heeft Europa geen toekomst, en daarom moeten we daar vol op inzetten, stelt computerwetenschapper Max Welling. Als hoogleraar brengt hij die overtuiging volop in praktijk. Niet alleen ontwikkelde hij zelf revolutionaire modellen die nieuwe standaarden werden in artificiële intelligentie, hij is ook energiek aanjager van de verdere ontwikkeling van machine learning in Nederland en Europa. Welling koppelt de academische wereld aan politiek en bedrijfsleven. Dat doet hij onder meer met de startup CuspAI, die chemie en AI combineert om duurzame materialen te ontwikkelen. Hij is daarmee een bijzonder waardevolle schakel in het toekomstbestendig en autonoom maken van Europa.