Invoering screeningswet verzwakt kennispositie Nederland

De wetenschappelijke wereld heeft de afgelopen jaren samen met het ministerie van OCW een werkbare aanpak ontwikkeld om het hoofd te bieden aan de risico’s op het gebied van kennisveiligheid. Maar tegen de screeningswet die de minister wil invoeren heeft de KNAW van meet af aan haar grote zorgen geuit. Tegen het wetsvoorstel, dat nu ter consultatie voorligt, heeft de Akademie veel bezwaren. Het botst met de principes van academische vrijheid en de autonomie van wetenschappelijke instellingen. 

Schijnveiligheid

De basis voor het wetsvoorstel is de lijst met sensitieve technologieën. Maar die lijst is enerzijds bijzonder breed en generiek, en dekt anderzijds niet alle onderwerpen – en dat kan ook niet. Een lijst loopt namelijk altijd achter de feiten aan, waardoor schijnveiligheid ontstaat. In de uitvoering voorziet de KNAW verschillende problemen  

Slecht uitvoerbaar

De Akademie voorziet grote problemen met de uitvoerbaarheid: de doorlooptijd van de procedures zal lang zijn, en de administratie en kosten voor de instellingen hoog. De screening vraagt ook disproportioneel veel van de wetenschappers en studenten die hem moeten ondergaan en er is bovendien sprake van inbreuk op hun privacy, constateert de KNAW. De wet zal onderzoekers die overwegen in Nederland te komen werken afschrikken. De plannen staan daarmee haaks op het uitgangspunt van een open internationale wetenschap. 

Risico’s of kansen?

Een principieel punt is dat het wetsvoorstel zich uitsluitend richt op de mogelijke risico’s die een individu met zich mee zou kunnen brengen, zonder oog te hebben voor de waardevolle kennis en kansen die die persoon meebrengt voor de Nederlandse kennissector. De sector wordt dus gevraagd om mee te werken aan een instrument dat de kennispositie van Nederland zal verzwakken, terwijl niet vaststaat dat dit instrument effectief is bij het beheersen van eventuele risico’s voor de nationale veiligheid. 

Gelijk speelveld

Nederland is in Europa een koploper op het gebied van kennisveiligheid. Met deze strenge maatregelen zal talent uitwijken naar andere landen met soepeler regimes. De KNAW pleit dan ook voor Europese afstemming om kennisveiligheid te waarborgen zonder de kennissector én de concurrentiekracht van Nederland te schaden.