KNAW-advies: investeer in een bachelor Fries met voldoende ondersteuning

Het Fries is de tweede officiële “rijkstaal” in Nederland en een door Europese verdragen beschermde minderheidstaal. Met het Handvest voor minderheidstalen heeft Nederland zich verplicht om de Friese taal te beschermen en te bevorderen. De laatste decennia is er echter een verzwakking te zien van de frisistiek in Nederland. Alle zelfstandige universitaire opleidingen zijn verdwenen, op één na zijn alle leerstoelen opgeheven, studentenaantallen binnen het weinige onderwijs dat nog over is zijn klein en de financiering van dat onderwijs is dus problematisch. Een volwaardige bacheloropleiding brengt rust in het culturele, politieke en maatschappelijke veld en geeft zichtbare erkenning van de waarde van de Friese taal en cultuur. 

Geen reservaat 

De nieuwe bachelor moet duurzaam gefinancierd worden door het Rijk en geen ‘reservaat’ worden: het moet voor studenten van andere opleidingen ook mogelijk zijn om vakken binnen deze bachelor te volgen.  De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) ligt als standplaats voor de hand, maar de conclusies en aanbevelingen gelden in meer algemene zin voor vestiging van de opleiding aan welke universiteit dan ook. Het onderwijs kan waar mogelijk verrijkt worden vanuit de Fryske Akademy, vanuit de bijzondere leerstoelen aan de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Amsterdam, en via samenwerking met de hogeschool NHL Stenden. Het Fries moet ook een plek krijgen in aansluitende masterprogramma’s. 

Raad voor de Frisistiek 

De samenwerking tussen de universiteiten, Fryske Akademy en NHL Stenden op het gebied van het frisistische onderwijs en onderzoek kan beter. De commissie pleit voor de inrichting van een niet-vrijblijvend overlegorgaan, een Raad voor de Frisistiek, waarin (vooralsnog) frisisten van de RUG, de Fryske Akademy, NHL Stenden en de leerstoelhouders aan UvA en UU vertegenwoordigd zijn. De KNAW heeft ook zorgen over het fundamentele onderzoek, dat aan universiteiten bijna is verdwenen en aan de Fryske Akademy onder druk staat. De commissie pleit ervoor dat financiers van de Fryske Akademy op zijn minst zorgen voor stabiliteit en indien mogelijk voor versterking. 

Belangrijkste aanbevelingen

• Richt ten minste één zelfstandige bacheloropleiding Friese taal en cultuur in, opgebouwd rond een fulltime leerstoel
• Maak de Rijksoverheid financieel verantwoordelijk voor deze opleiding, via een convenant met de betreffende universiteit voor onbepaalde tijd
• Maak het mogelijk een bachelor frisistiek als tweede bachelor studie te volgen tegen het wettelijk vastgestelde tarief, of om de opleiding in deeltijd te kunnen volgen 
• Neem belemmeringen voor de instroom van studenten van andere opleidingen weg en creëer een zichtbaar en aantrekkelijk programma dat openstaat voor niet-Friestaligen, voor studenten uit belendende opleidingen (Nederlands, Engels, geschiedenis), voor studenten met een specifieke belangstelling voor tweetaligheid, en voor studenten die frisistiek als tweede opleiding of in deeltijd willen volgen 
• Verrijk aansluitende masterprogramma’s (in bijvoorbeeld de taalwetenschap) met frisistische onderdelen
• Stel een Raad voor de Frisistiek in waarin (vooralsnog) frisisten van de RUG, de Fryske Akademy, NHL Stenden, alsmede de leerstoelhouders aan UvA en UU vertegenwoordigd zijn; deze Raad coördineert de samenwerking in onderzoek en onderwijs 
• Geef de Fryske Akademy de ruimte, zowel qua taakstelling als qua financiën, om haar positie waar het gaat om het doen van fundamenteel onderzoek de komende jaren te versterken 

Over het rapport

Het rapport is gemaakt door een commissie van de KNAW onder leiding van filosoof en wetenschapshistoricus Keimpe Algra (Universiteit Utrecht). Het is een vervolg op een eerder KNAW-advies Nederlands verdient meer (KNAW, 2019) over de positie van de neerlandistiek.

Download

Download het rapport via knaw.nl/frisistiek.

Bijeenkomst

Op dinsdag 23 januari (15.30 uur, Statenzaal, Provinciehuis Leeuwarden) gaan we met betrokkenen in discussie over de aanbevelingen uit het rapport. De bijeenkomst is voor iedereen toegankelijk. Aanmelden is noodzakelijk.