Jong & veelbelovend: deze leerlingen winnen de KNAW Onderwijsprijs 2025

Deze onderzoeken winnen dit jaar 

Cultuur & Maatschappij 

Een gekleurd beeld van de oudheid  

Cindy de Boer, Jia Jing Yu, Sara Hoogland van OSG West-Friesland, Hoorn  

Een werkstuk dat op een indrukwekkende manier de rol én de betekenis van kleur in de beeldhouwkunst van de klassieke oudheid, de renaissance en het neoclassicisme onder de loep neemt? Cindy, Jia Jing en Sara kregen het voor elkaar. De jury prijst het stuk om de originaliteit, interdisciplinaire kwaliteit en experimentele archeologie: het lukt de leerlingen bijvoorbeeld om via theoretisch onderzoek en een praktijkexperiment aan te tonen dat klassieke beelden oorspronkelijk kleurrijk waren. 

'Jij wilt' of 'jij wil'? 'Hij wilt' 'of 'hij wil'? 

Amélie Lamers, Linda Martinussen van SG Sophianum, Gulpen 

Zijn de traditionele werkwoordsvormen ‘jij wilt’ en ‘hij wil’ aan verandering onderhevig? Die vraag beantwoorden onderzoekers Amélie en Linda met een helder ‘ja’ in hun werkstuk. Het onderwerp is volgens de jury goed gekozen: de kwestie is namelijk een hot item in hedendaagse discussies over taalgebruik en taalnormen. De jury prijst daarbij de rijke vragenlijstgegevens en het uitvoerig literatuuronderzoek.  

Us and them  

Lennert Janssen, Tom Assink en Freek van Noordenne van Gymnasium Beekvliet, Sint-Michielsgestel  

In dit werkstuk onderzoeken Lennert, Tom en Freek met een neus voor actualiteit wat modern populisme precies is en hoe het in Nederland functioneert. Aan de hand van literatuuronderzoek, interviews met politici en een analyse maken ze duidelijk waarom populisme zowel ideologie als strategie is. Ook concluderen ze dat de invloed van moderne media en polarisatie groeit. Het stuk heeft volgens de jury een bijzonder sterke opzet, een indrukwekkend aantal interviews én een diepgaande analyse. Ook de relevantie en schrijfstijl krijgen lof.  

Economie & Maatschappij 

Rechtsextremisme

Fenne Goossens, Lisa Koremans van het MollerJuvenaat, Bergen op Zoom 

Kan de opkomst van rechts-extremisme in Nederland de democratische samenleving verzwakken? Om deze vraag te beantwoorden keken Fenne en Lisa zorgvuldig naar de opkomst van rechtsextremisme in de 21e eeuw in vergelijking met de opkomst van rechtsextremisme in het Interbellum, naar de invloed van sociale media en de toekomstverwachting van rechtsextremistische partijen en rechtsextremistisch stemgedrag. Ook voor dit werkstuk wordt de schrijfstijl geprezen. De jury vindt het bovendien vernieuwend hoe zowel een historisch als een toekomstgericht perspectief zijn meegenomen. 

Swipe, like, buy  

Pieter van Keulen, Fréderique van den Bos van het Corlaer College, Nijkerk  

In hoeverre beïnvloeden TikTok-reclames het consumentengedrag van jongeren? In zekere mate, concluderen Pieter en Fréderique. Door middel van een enquête met deelvragen en gedegen literatuuronderzoek verkennen ze in dit werkstuk een zéér actueel vraagstuk. Het onderzoek blinkt uit in inzichtelijkheid en degelijkheid. Ook knap: de manier waarop Pieter en Fréderique reflecteren op de onvermijdelijke tekortkomingen en uitkomsten van het eigen werk.  

Tussen kansen en obstakels 

Melike Yigitsoy, Meryem Dogan van UniC, Utrecht 

In dit persoonlijke en evengoed zeer wetenschappelijke werkstuk van Melike en Meryem wordt onderzocht in hoeverre een gelijke en/of ongelijke behandeling op de werkvloer het werkgedrag van vrouwen met een migratieachtergrond beïnvloedt. Hiervoor vergelijken Melike en Meryem de verschillende vormen van behandeling die deze vrouwen ervaren, en gaan ze dieper in op de gevolgen van bepaalde behandelingen. De jury prijst de structurele en systematische manier van werken, en ook hoe de bevindingen vertaald worden naar concrete aanbevelingen.  

Natuur & Gezondheid 

A Shot at Safety or a Dose of Danger  

Puck Ruigrok, Robyn Sturkenboom, Doortje Warmerdam van Rijnlands Lyceum Sassenheim, Sassenheim  

Een, volgens de jury, indrukwekkend en actueel profielwerkstuk, dat over de dalende BMR-vaccinatiegraad in Nederland gaat - en hoe die samenhangt met het risico op infecties met de bof, mazelen en rodehond. Puck, Robyn en Doortje beschrijven daarbij de balans tussen persoonlijke keuzes en maatschappelijke verantwoordelijkheid, door aspecten te behandelen zoals de virussen, de wetenschap achter het BMR-vaccin, het belang van groepsimmuniteit, ouderlijke keuzes en infectierisico’s. Ze wonnen om, onder andere, de brede set aan onderzoeksmethodes die zijn ingezet (zoals interviews, modelstudie en literatuurreview), de taal (Engels) en de mooie kritische houding op het eigen werk.   

Een neus voor muziek 

Gwen de Gast, Nina van de Staak van het Oostvaarders College, Almere 

Muziek beïnvloedt emoties en hersenactiviteit – dat is al bekend. In dit onderzoek kijken Gwen en Nina of via infraroodthermografie ook gemeten kan worden of muziek arousal en temperatuurveranderingen in de neustip veroorzaakt. Het onderzoek laat zien dat het puntje van de neus een indicator voor de emotionele waardering van muziek (valentie) kan zijn, maar niet voor de mate van opwinding (arousal). Gwen en Nina hebben tijdens dit ludieke en creatieve onderzoek duidelijk veel plezier gehad, stelt de jury - en ondertussen zit het ook empirisch nog goed in elkaar, en is het helder en navolgbaar. 

Populatiedynamica van de wolven in Europa  

Sam van Ginhoven van Scholen voor Persoonlijk VO, Deventer 

Sam van Ginhoven maakte in zijn eentje een profielwerkstuk dat het gemiddelde vwo-niveau ver ontstijgt, met een voorspellend model voor de verspreiding van de wolf in Europa. Zelfstandig maakte hij een wiskundig simulatiemodel voor de verspreiding van wolven in Nederland en Europa. De jury waardeert bovendien het goed gekozen thema, net als het talent van Ginhoven om de complexe materie begrijpelijk uit te leggen. De heldere schrijfstijl maakte het bovendien prettig en boeiend om te lezen. 

Natuur & Techniek 

Ik ben geen robot  

Evie de Roos, Sietze de Valk, Wobbe van der Woude van Het Nieuwe Lyceum, Bilthoven  

Door de snelle ontwikkelingen binnen AI ondervinden CAPTCHA-verificatiesystemen steeds meer problemen bij het identificeren van ‘echte mensen’. Evie, Sietze en Wobbe ontwikkelden met SHARP (Separating Humans And Robots Program) een alternatief en bovendien hoogst succesvol verificatiesysteem. Een geslaagde klus, aldus de jury, die ook onder de indruk was van het zelfreflecterend vermogen van de leerlingen. 

Unfolding the Infinite 

Bram Leisink en Johnathan Yazvin van het Mondial College Leuvensbroek, Nijmegen 

Hou je hoofd er even bij als je verder leest, want Bram en Johnathan presenteerden met hun werkstuk een methode waarbij je ‘een n-dimensionale polytoop kan ‘uitvouwen’ naar een (n-1)-dimensionale netstructuur’.  Wat je je daarbij moet voorstellen? Zoiets als dat je een 3-dimensionale kubus platslaat naar een kruis van zes 2-dimensionale vierkanten, maar dan: een algoritme die dit ‘uitvouwen’ mogelijk maakt voor alle n-dimensionale figuren. Snap je het nog? Wees niet benauwd als dat niet het geval is — de jury noemt de wiskundige abstractie van dit werkstuk uitzonderlijk indrukwekkend. Ook zijn ze zeer gecharmeerd van het didactisch materiaal dat via een website wordt aangeboden — en het werk toegankelijk maakt voor niet-ingewijden. 

Variant op NEED (Northern European Enclosure Dam)   

Fiene de Kruijk, Evi van Zeijl van KSG De Breul, Zeist  

Als antwoord op de stijgende zeespiegel ontstond er ooit het plan om de Noordzee af te dammen tussen Noorwegen en Schotland. Maar deze dam (NEED) zou ook ernstige ecologische en economische gevolgen hebben. Fiene en Evi ontwikkelden een minder schadelijk alternatief en testten het metersgrote schaalmodel dat in de achtertuin werd nagebouwd op haalbaarheid: een vorm van actueel, veelzijdig en uitvoerig onderzoek, waar volgens de jury de inzet én het onderzoekswerk van afspat.  

Over de uitreiking

Op donderdag 26 juni 2025 vindt om 15:00 de prijsuitreiking plaats, bij de KNAW, het Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29 in Amsterdam. Deze uitreiking is uitsluitend voor winnende leerlingen en genodigden. 

Voor andere geïnteresseerden verzorgen we een livestream via ons YouTube kanaal.

Meer weten?

Neem voor meer informatie, beeldmateriaal en/of interviewverzoeken contact op met:

• Iris Vocking, Afdeling Communicatie KNAW, iris.vocking@knaw.nl