Goede wetenschap vereist academische vrijheid. Vrijheid om te onderzoeken wat onderzocht moet worden. Vrijheid om nationaal én internationaal samen te werken. En vrijheid om resultaten te delen en onderwijs te geven. Alleen zo komen we tot kennis, doorbraken en innovaties. En kan Nederland zijn wetenschappelijke toppositie – waaraan we onze welvaart, ons welzijn en onze gezondheid danken - behouden.
Ga direct naar: navigatie
Ga direct naar: inhoud
Academische vrijheid
Academische vrijheid is ook in ons land niet meer zo vanzelfsprekend als een aantal jaren geleden. De druk op ongebonden onderzoek en de zelfcensuur van wetenschappers vanwege bedreiging uit de samenleving zorgen ervoor dat ons land op de internationale index voor academische vrijheid daalt.
De KNAW is in Nederland de belangrijkste stem over het onderwerp, dat is belegd bij de vaste commissie Vrijheid van Wetenschapsbeoefening. De KNAW publiceert en organiseert bijeenkomsten over het thema academische vrijheid.
22 mei 2025: Rondetafelgesprek over academische vrijheid
De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Tweede Kamer der Staten-Generaal organiseert op donderdagmiddag 22 mei een rondetafelgesprek over academische vrijheid. Als sprekers zijn verschillende bestuurders en docenten uit wetenschap en hoger onderwijs uitgenodigd. KNAW-president Marileen Dogterom zal als eerste het woord doen. Met het rondetafelgesprek wil de kamer zicht krijgen op de aard en omvang van de actuele bedreigingen waar de wetenschappelijke wereld mee te maken heeft. Het rondetafelgesprek is een voorbereiding op het commissiedebat Academische vrijheid met minister van OCW op 3 juni 2025.
Lees de position paper van de KNAW voor het rondetafelgesprek. Meer over het rondetafelgesprek vindt u op de website van de Tweede Kamer. De bijeenkomst is live te volgen via de site van de Tweede Kamer en Debatdirect.
Recent verschenen
![]()
PublicatieAcademische vrijheid in Nederland: reactie op actuele dreigingen
De KNAW heeft de bedreigingen van de academische vrijheid nader geanalyseerd en opnieuw aandacht gevraagd voor manieren waarop academische vrijheid beter kan worden beschermd.
Bekijk publicatie
![academische vrijheid]()
NieuwsberichtKNAW: Academische vrijheid in Nederland onder druk
Wetenschappers in Nederland hebben steeds minder ruimte om zelf het onderwerp en de aanpak van hun onderzoek te bepalen. Ook de vrijheid om samen te werken met buitenlandse collega’s staat onder druk. En vanwege intimidatie trekken onderzoekers zich terug uit het maatschappelijk debat.
Bekijk nieuwsbericht
KNAW in de media
- Volkskrant | Bemoeit overheid zich te veel met wetenschap? ‘Ook in Nederland is academische vrijheid in gevaar’
- NRC | Akademie roept politiek op: bescherm Nederlandse wetenschappers en veroordeel (online) intimidatie
- NPO Radio 1 | Hoe komt het dat de academische vrijheid onder druk staat?
- Universiteit Utrecht | KNAW: Nederlandse wetenschappers steeds minder vrij
- BNR | Akademie wil betere bescherming wetenschappers tegen bedreigingen
Commissie Vrijheid van Wetenschapsbeoefening (CVW)
De KNAW is in Nederland de belangrijkste stem over het onderwerp, dat is belegd bij de vaste commissie Vrijheid van Wetenschapsbeoefening (CVW). De CVW houdt zich bezig met alle aspecten van academische vrijheid: van opdrachtonderzoek tot intimidatie van wetenschappers, van de relatie tussen kennisveiligheid en open science tot wetenschappelijk activisme. Ook komt de commissie in actie voor wetenschappers in het buitenland die vanwege hun werk ernstig worden beperkt in hun vrijheid.
Nieuws vanuit de KNAW
![academische vrijheid]()
NieuwsberichtKNAW: Academische vrijheid in Nederland onder druk
Wetenschappers in Nederland hebben steeds minder ruimte om zelf het onderwerp en de aanpak van hun onderzoek te bepalen. Ook de vrijheid om samen te werken met buitenlandse collega’s staat onder druk. En vanwege intimidatie trekken onderzoekers zich terug uit het maatschappelijk debat.
Bekijk nieuwsbericht- Nieuwsbericht
Academische vrijheid in Nederland onder druk
Academische vrijheid is ook in ons land niet meer zo vanzelfsprekend als een aantal jaren geleden. Uit verschillende nationale en internationale rapporten blijkt dat academische vrijheid in Nederland onder druk staat.
Bekijk nieuwsbericht - Nieuwsbericht
Academische vrijheid en internationale wetenschappelijke samenwerking onder druk in de VS
De Europese academies van wetenschappen (ALLEA) maken zich ernstig zorgen over de toenemende bedreigingen van academische vrijheid, zowel in de VS als daarbuiten. De academies van wetenschappen roepen hun regeringen en internationale instellingen op om alert te blijven en de autonomie en academische vrijheid van universiteiten en wetenschappelijke instituten krachtig te verdedigen. De KNAW ondertekent het statement van de ALLEA.
Bekijk nieuwsbericht - Nieuwsbericht
Ook kennisveiligheid kent risico's
Vandaag debatteert de Tweede Kamer over kennisveiligheid. Ter discussie staat onder meer het wetsvoorstel screening kennisveiligheid, bedoeld om onderzoekers en (master)studenten te screenen nog voor ze de verblijfsprocedure in gaan. De KNAW zette ruim een jaar geleden in een position paper dat nog recht overeind staat alle haken en ogen van de plannen met het kennisveiligheidsbeleid op een rijtje. Over een aantal van die kwesties gaat het vandaag in de kamer.
Bekijk nieuwsbericht - Nieuwsbericht
Instituten KNAW en NWO goed op weg met kennisveiligheid
De instituten van KNAW en NWO zijn op de goede weg op het gebied van kennisveiligheid. Het onderwerp staat hoog op de agenda en de organisaties hebben vordering gemaakt met de uitwerking van het kennisveiligheidsbeleid, waarmee ze voortvarend aan de slag zijn.
Bekijk nieuwsbericht - Nieuwsbericht
KNAW waarschuwt voor voorgenomen wet kennisveiligheid
Het stelselmatig screenen van grote groepen onderzoekers die naar ons land komen, waar de overheid nu op aanstuurt, is onvoldoende fijnmazig en nauwelijks uitvoerbaar.
Bekijk nieuwsbericht - Nieuwsbericht
Principes vrije wetenschap in Iran geschonden
De KNAW en de Akademie van Kunsten veroordelen het geweld tegen vrouwen in het algemeen en tegen studenten en medewerkers op Iraanse universiteiten in het bijzonder.
Bekijk nieuwsbericht
Overige publicaties
![Omslag position paper Kennisveiligheid]()
PublicatieKennisveiligheid - KNAW position paper
Omdat dilemma’s en discussies rondom kennisveiligheid raken aan de kern van de missie en de verantwoordelijkheden van de wetenschap, is het cruciaal dat de wetenschappelijke wereld er zorgvuldig en weloverwogen mee omgaat. Vanwege dit belang en de urgentie van de problematiek, ziet de KNAW het als haar taak om zich over het onderwerp uit te spreken.
Bekijk publicatie![Afbeelding van de omslag van de publicatie 'Academische vrijheid in Nederland']()
PublicatieAcademische vrijheid in Nederland
Wat betekent academische vrijheid? Welke grenzen kunnen eraan gesteld worden en wie is er verantwoordelijk voor? In dit rapport werkt de KNAW het nader uit. Het rapport geeft een voorzet voor nadere discussie over het onderwerp.
Bekijk publicatie![Omslagafbeelding van het briefadvies 'Vrijheid van wetenschapsbeoefening in Nederland'.]()
PublicatieVrijheid van wetenschapsbeoefening in Nederland
Er zijn geen signalen dat er in de wetenschap in Nederland structureel sprake is van zelfcensuur en beperking van diversiteit aan perspectieven, maar alertheid is wel geboden.
Bekijk publicatie![Omslagafbeelding van de publicatie 'Wetenschap op bestelling. Over de omgang tussen wetenschappelijk onderzoekers en hun opdrachtgevers'.]()
PublicatieWetenschap op bestelling - Over de omgang tussen wetenschappelijk onderzoekers en hun opdrachtgevers
In dit rapport adviseert de KNAW dat onderzoekers die voor overheid of bedrijfsleven onderzoek doen, zich in het vervolg samen met hun opdrachtgevers aan een onafhankelijkheidsverklaring committeren.
Bekijk publicatie
Bijeenkomsten terugkijken
- Webinar
Intimidatie van wetenschappers: wie beschermt academische vrijheid?
De druk op wetenschappers, bijvoorbeeld op sociale media, kan hoog oplopen als hun resultaten een deel van het publiek niet bevallen. Hoe kunnen wetenschappers onder dergelijke druk en intimidatie hun vrijheid bewaren en zichzelf niet censureren?
Bekijk bijeenkomst - Webinar
Academische vrijheid in Nederland
Wat betekent academische vrijheid? Welke grenzen kunnen eraan gesteld worden en wie is er verantwoordelijk voor? Op woensdag 17 februari 2021 presenteerde de KNAW het rapport 'Academische vrijheid in Nederland' waarin zij het begrip academische vrijheid nader uitwerkt, en ingaat op spanningsvelden die kunnen ontstaan bij financiering van wetenschap, samenwerking met het bedrijfsleven en bij deelname aan het publieke debat.
Bekijk bijeenkomst - Webinar
Opdrachtonderzoek en academische vrijheid: hoe leid je samenwerking in goede banen?
Bedrijven, overheden en het maatschappelijk middenveld worden steeds vaker en intensiever betrokken bij de wetenschap en bij de financiering ervan. Te denken valt aan opdrachtonderzoek, maar ook aan andere vormen van (co-)financiering. Dit webinar onderzoekt hoe je samenwerking anno 2021 in goede banen leidt.
Bekijk bijeenkomst